Παρόλο που οι ακριβείς μηχανισμοί δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί, η μειωμένη ευαισθησία στη δράση της ινσουλίνης, η οποία παρατηρείται σε καπνιστές, πιθανότατα να εξηγεί τη σχέση αυτή. Αναλυτικά, έχει φανεί ότι το κάπνισμα προκαλεί μια παροδική αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα, ενώ, η χρόνια  έκθεση στον καπνό του τσιγάρου προκαλεί διαταραχή της ανοχής στην γλυκόζη. Επίσης, έχει δειχθεί ότι όσο αυξάνεται η ημερήσια κατανάλωση καπνού τόσο δυσχεραίνεται ο μεταβολικός έλεγχος. Το κάπνισμα δύναται να μειώσει την ευαισθησία των οργάνων και ιστών, στη δράση της ινσουλίνης. Αναφέρεται ότι σε σύγκριση με τους μη καπνιστές, οι χρόνιοι καπνιστές, εμφανίζουν ινσουλινοαντίσταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη πιθανότατα να βελτιωθεί σε περίοδο εβδομάδων ή μηνών μετά την διακοπή του καπνίσματος.

Στους προτεινόμενους μηχανισμούς για τη μείωση της ινσουλινοευαισθησίας περιλαμβάνονται:

• η κοιλιακή παχυσαρκία, που είναι συχνή μεταξύ των καπνιστών
• η αύξηση των επιπέδων των στρεσογόνων ορμονών, όπως η κορτιζόλη.

Πιο συγκεκριμένα, σε κυτταρικό επίπεδο το γλουκαγόνο, η αυξητική ορμόνη, οι κατεχολαμίνες, διαταράσσουν τις αντιδράσεις παραγωγής της ινσουλίνης, όπως και τη δράση και τη σύνθεση  των πρωτεϊνών που μεταφέρουν τη γλυκόζη στα κύτταρα.

• η πρόσληψη της νικοτίνης.

Είναι πιθανό η νικοτίνη, μέσω διαφόρων μηχανισμών, να διαταράσσει την ινσουλινοευαισθησία αλλά και την έκκριση της ινσουλίνης. Επιπλέον αυξάνει τη λιπόλυση, προάγοντας την αυξημένη παραγωγή ελεύθερων λιπαρών οξέων.

• οι αλλαγές που επάγονται στα αιμοφόρα αγγεία, διαταράσσοντας την αιματική ροη στους μυϊκούς ιστούς.

Έτσι, οι καπνιστικές συνήθειες του ατόμου, μέσω των αυξημένων επιπέδων γλυκόζης και διαταραχής στην ευαισθησία στη δράση της ινσουλίνης, καθώς επίσης, της χρόνιας φλεγμονής στο ενδοθήλιο και του οξειδωτικού στρες, επιφέρουν μειωμένη παροχή αίματος στους μυς και ινσουλινοαντίσταση με απόρροια την διαταραγμένη ανοχή στην γλυκόζη και το ΣΔτ2.

Η εξάρτηση του ατόμου από τη νικοτίνη, η δυσκολία στη διακοπή του καπνίσματος, η δύσκολη φάση της απεξάρτησης, και ταυτοχρόνως, η πίεση που βιώνει το άτομο από το περιβάλλον του,  καθιστούν δύσκολη τη διακοπή του καπνίσματος. Έτσι, η προσέγγιση και η αντιμετώπιση του καπνιστή θα πρέπει να εξατομικεύεται με βάση τα ατομικά χαρακτηριστικά του. Με υπομονή, επιμονή και στήριξη, θα πρέπει να γίνει αντιληπτός ο ρόλος του τσιγάρου, ως επιβαρυντικός παράγοντας στο μεταβολισμός γλυκόζης, καθώς επίσης, και για μικροαγγειακές και μακροαγγειακές επιπλοκές, με στόχο την αποφυγή και τη διακοπή του καπνίσματος.